ΤΕΧΝΗ: πλάθουμε ένα δικό μας μικρό σύμπαν ή απλά βγάζουμε τα ψυχολογικά μας;

 Τι φταίει που η Ελλάδα δεν έχει σήμερα Ελύτη, Σεφέρη ή Ρίτσο;

Γιατί δεν παράγει σήμερα Θεοδωράκη, Λοΐζο, Χατζηδάκι, Πλέσσα ή Τσιτσάνη;

Γιατί δε βγάζει νέο Ελευθερίου, Παπαδόπουλο, Ρασούλη ή Πάνου;

Πού είναι ο νέος Σακελλάριος, Δαλιανίδης, Τζαβέλλας ή Τσιφόρος;

Γιατί δεν υπάρχει άλλος Χορν, Βέγγος, Ηλιόπουλος, Μακρής ή Τσαγανέας; 

Ή μήπως υπάρχουν και απλώς δεν τους βλέπουμε;

Σ' αυτό το ερώτημα μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα ότι δεν τους βλέπουμε, επειδή απλώς δεν υπάρχουν. 

Δεν μπορεί να κρύβεται η καλή τέχνη.

Κάθε γνήσια και υψηλού επιπέδου τέχνη σε σύντομο διάστημα καθίσταται λαϊκή.

Δεν υπάρχει καλή τέχνη για λίγους.

Η καλή τέχνη είναι για τους πολλούς.

Γίνεται πάντοτε δημοφιλής. 

Αν το δούμε επιφανειακά, ίσως να ευθύνεται ως ένα βαθμό η εμμονή του πιο "διαβασμένου" μέρους του καλλιτεχνικού κόσμου με την τέχνη για λίγους, προορισμένη μόνο για τις ελίτ των "ψαγμένων" και των "κουλτουριάρηδων".

Η προσωπική μου εμπειρία από γνωριμίες με καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, μουσικοί, ηθοποιοί) είναι ενδεικτική: όλοι σχεδόν αποστρέφονται τη "μαζική τέχνη" και τα καλλιτεχνήματά τους σχετίζονται μονίμως με περιθωριακού ενδιαφέροντος ζητήματα και προβληματισμούς (εν ολίγοις, με το λούμπεν στοιχείο της κοινωνίας).

Όχι ότι και αυτά τα θέματα δεν έχουν την αξία τους, αλλά σίγουρα δεν μπορεί το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής στη χώρα να ασχολείται μονομανώς με αυτά.

Οι πολλοί απουσιάζουν από την τέχνη τους.

Και αφού απουσιάζουν ως θεματολογία, απουσιάζουν και ως κοινό, ως αποδέκτες του μηνύματός τους. 

Απ' την άλλη πλευρά, απ'τους καλλιτέχνες της βιομηχανίας της μαζικής κουλτούρας, έτσι κι αλλιως δεν μπορεί κανείς να περιμένει πολλά.

Όταν έχεις την αισθητική της σαπουνόπερας, δεν μπορείς να φτιάξεις σπουδαία ταινία.

Όταν έχεις την αισθητική του σκυλάδικου, δεν μπορείς να γράψεις σπουδαίο τραγούδι.

Όταν έχεις την αισθητική του Nitro, δεν μπορείς να γράψεις σπουδαίο ποίημα. 

Εδώ καλό είναι να σημειώσουμε και ένα άλλο ζήτημα.

Κάθε έργο τέχνης θα μπορούσε σχηματικά να διαιρεθεί στα δύο: στη μορφή και το περιεχόμενό του.

Η μορφή θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι αυτή που παράγει το αισθητικό αποτέλεσμα, ενώ περιεχόμενο είναι το μήνυμα που μεταφέρει.

Η αρμονική σχέση μεταξύ μορφής και περιεχομένου είναι το μυστικό επιτυχίας ενός έργου τέχνης.

Δηλαδή αισθητικά ωραίο και νοηματικά περιεκτικό.

Το πρόβλημα έρχεται όταν το ένα είτε απουσιάζει είτε σκεπάζει το άλλο.

Δηλαδή, πολλοί καλλιτέχνες έχοντας π.χ. μεγάλες τεχνικές ικανότητες, εμμένουν στην επίδειξη τεχνικής.

Αυτή είναι η κυριαρχία της μορφής επί του περιεχομένου.

Ξεχνούν όμως ότι όταν η μορφή δεν έχει περιεχόμενο, τότε χάνει και τη δική της αξία.

Γιατί είναι ένα κλούβιο αυγό.

Και απ' την άλλη, κάμποσοι καλλιτέχνες εμμένουν στο περιεχόμενο και παραμελούν τη μορφή.

Εμμένουν στα μηνύματα και τους προβληματισμούς, ξεχνώντας το αισθητικό αποτέλεσμα.

Έτσι, το καλλιτέχνημα αποκτά χαρακτηριστικά διδακτισμού και παύει να 'ναι τέχνη, αλλά κακότεχνο κήρυγμα.

Αυτά βεβαίως είναι τα επιφανειακά αίτια.

Τα ουσιαστικά αίτια είναι πολύ βαθύτερα και μάλλον σχετίζονται με το αξιακό σύστημα της κοινωνίας.

Η τέχνη προϋποθέτει αγάπη για τον άνθρωπο, για την κοινωνία και τη φύση.

Προϋποθέτει εναγκαλισμό του καλλιτέχνη με τους πολλούς (λαϊκότητα) και ταυτόχρονη πτήση του πάνω απ' αυτούς (ώστε να μη γίνεται λαϊκισμός).

Ο καλλιτέχνης πρέπει να 'χει τις εμπειρίες μας, τις παραστάσεις μας, τους καημούς μας, τα αισθήματά μας, τα νεύρα μας, τις αντιδράσεις μας και τα όνειρά μας.

Και όλα αυτά να τα μεταφράζει σε παραστάσεις που να προκαλούν αγαλλίαση, συγκίνηση, γέλιο, προβληματισμό και εν τέλει κάθαρση.

Κάθαρση ψυχής.

Ο καλλιτέχνης πρέπει να βιώνει τον μικροαστό και τον εστέτ.

Τον διανοούμενο και τον αλήτη (που 'λεγε κι ο Σιδηρόπουλος).

Τον πετυχημένο και τον ξεπεσμένο.

Να ξέρει βαθιά τους νόμους της φύσης.

Να ενσωματώνει τη φυσική νομοτέλεια.

Να βιώνει την αλήθεια του κόσμου.

Να ψυχογραφεί βαθιά τους χαρακτήρες

Να βουτά στη φύση του ανθρώπου.

Να 'ναι φιλόσοφος, αλλά όχι του σαλονιού. Φιλόσοφος του καφενείου.

Λαϊκός φιλόσοφος. Θυμόσοφος.

Και κάθε του ρητό, κάθε του ατάκα να τρυπά τα αυτιά και την ψυχή των πολλών.

Οι περισσότεροι καλλιτέχνες του σήμερα δεν καταπιάνονται με το να πλάσουν ένα δικό τους μικρό σύμπαν, με το φως και τα σκοτάδια του, μέσα στο οποίο θα δρουν οι χαρακτήρες αληθοφανώς.

Οι περισσότεροι απλώς περιφέρουν στα έργα τους τα ψυχολογικά τους.

Ο καλλιτέχνης πρέπει να ενσωματώνει τα πιο βαθιά και έντονα συναισθήματα.

Να παρατηρεί και τις πιο μικρές και φαινομενικά ασήμαντες γωνιές της καθημερινότητας.

Να μπορεί να μπει στην ψυχή των ανθρώπων και κυρίως των καθημερινών ανθρώπων, των αναγνωρίσιμων φιγουρών γύρω μας.

Να βουτά στην ψυχή τους για να βγάλει την ασχήμια και να την ποτίσει με ομορφιά.

Να ξαπλώσει στο σκοτάδι και να το σκεπάσει με φως.

Για πόσους -ενεργούς σήμερα- καλλιτέχνες μπορούμε να πούμε πως συγκεντρώνουν πάνω τους έστω και μερικά από αυτά τα στοιχεία;

Η απομάκρυνση απ' τον άνθρωπο, την κοινωνία και τη φύση, όλο αυτό το τσιμέντωμα της ατομικής και συλλογικής ψυχής θάβει την καλλιτεχνική δημιουργία.

Θα ξαναβγει Τσιτσάνης, Χατζηδάκις, Σακελλάριος, Ρασούλης, Θεοδωράκης, Ελύτης, Ρίτσος και Βέγγος.

Θα ξαναβγεί όταν και αν ξαναδημιουργήσουμε κοινωνία.

Θα ξαναβγεί όταν η τέχνη ξαναδεί την υγεία και όχι μόνο την αρρώστια.

Θα ξαναβγεί όταν η τέχνη ξανακοιτάξει τη ζωή στα μάτια και όχι στα πόδια.

Θα ξαναβγεί όταν η τέχνη ξαναμυρίσει το λαιμό του ανθρώπου και όχι τις μασχάλες του.

Θα ξαναβγεί όταν η τέχνη ξαναγοητευτεί από τη ζωή και την ομορφιά της.

 πηγη